Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ

(Κωνσταντίνα Αποστολίνα, Ψυχολόγος MSc.)

Η άνοια είναι ένας γενικός, περιγραφικός όρος ο οποίος αναφέρεται σε ένα σύνολο νευροεκφυλιστικών διαταραχών του εγκεφάλου και οδηγεί στη προοδευτική έκπτωση των ανώτερων γνωστικών λειτουργιών. Ο ασθενής εμφανίζει εξασθένηση της μνήμης, προβλήματα προσανατολισμού, δυσκολία σε ορισμένες απλές δραστηριότητες (ντύσιμο, τηλεφωνήματα), διαταραχές της σκέψης και του λόγου, διαταραχές της συμπεριφοράς, και αλλαγή στοιχείων του χαρακτήρα όπως ανησυχία και επιθετικότητα. Η νόσος δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα και στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή του ατόμου.

Το πιο συχνό είδος άνοιας που συναντάται είναι η Alzheimer, η οποία ευθύνεται για το 60% των περιπτώσεων περίπου. Άλλες συχνές αιτίες άνοιας είναι η αγγειακή , η μετωποκροταφική και η άνοια με σωμάτια του Lewy. Η άνοια μπορεί επίσης να σχετίζεται με άλλες καταστάσεις όπως η χρόνια χρήση αλκοόλ και το Parkinson.

Παρά το γεγονός ότι η άνοια είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικών αλλαγών, οι επιπτώσεις τις είναι και ψυχολογικές. Η επιρροή της στη ζωή των ατόμων είναι βαθιά καθώς επιδρά στην ταυτότητα τους, στον τρόπο που συμπεριφέρονται, στην διάθεση τους και στη γενικότερη ευεξία τους. Παράλληλα με τους ασθενείς, η νόσος έχει αντίκτυπο στο οικογενειακό αλλά και φιλικό περιβάλλον του ατόμου.

Ο ψυχολόγος εστιάζει στο άτομο και στόχος είναι να ζήσει το άτομο με άνοια με αξιοπρέπεια. Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά και των φροντιστών τους. Η προσπάθεια αυτή για βελτίωση της εμπειρίας που βιώνουν τα άτομα με άνοια περιλαμβάνει την υποστήριξη ώστε να επεξεργαστούν αυτά που νιώθουν, το πώς κατανοούν και σκέφτονται για την

κατάσταση τους, το μέλλον τους και τις σχέσεις τους. Η διατήρηση αίσθησης ελέγχου, ταυτότητας και σύνδεσης είναι σημαντικά στοιχεία καθώς η άνοια προχωρά.

Οι ψυχολόγοι μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όσον αφορά τη διάγνωση. Εκτελούν τη νευροψυχολογική εκτίμηση και σχεδιάζουν τις παρεμβάσεις. Είναι εκπαιδευμένοι ώστε να χρησιμοποιούν ανιχνευτικά εργαλεία τα οποία ενδέχεται να τονίσουν την ανάγκη για μια πιο ενδελεχή αξιολόγηση. Μέσω αυτής της εκτίμησης παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για το αν υπάρχει άνοια και αν ναι, ποιος τύπος, για το επίπεδο σοβαρότητας, για τον έλεγχο της πορείας της νόσου, και την διαμόρφωση ενός προγράμματος γνωστικής παρέμβασης (νοητική ενδυνάμωση).

Μια νευροψυχολογική αξιολόγηση περιλαμβάνει τη συμπλήρωση έργων που εκτιμούν την γνωστική ικανότητα του ατόμου ώστε να αναγνωριστούν οι δυνατότητες αλλά και οι αδυναμίες τους. Αυτά συνήθως καλύπτουν την μνήμη, τη σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, την λήψη αποφάσεων, τον σχεδιασμό, την προσοχή, τη γλώσσα και την οπτική αντίληψη.

Η διάγνωση της άνοιας πρέπει να συνοδεύεται από τις κατάλληλες πληροφορίες, θεραπεία και υποστήριξη. Η υποστήριξη αμέσως μετά τη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς ώστε να ζήσουν καλά με την άνοια. Επίσης κομμάτι του ρόλου του ψυχολόγου είναι η εκπαίδευση των ατόμων αλλά και των οικογενειών τους ως προς τη διαχείριση και τη αντιμετώπιση της νόσου.

Η ψυχολογική υποστήριξη και η πρόσβαση σε ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις μπορεί να συμβάλλει στην προσαρμογή, στη διατήρηση της λειτουργικότητας, στην ανακούφιση του συναισθηματικού φορτίου και εν συνεχεία στη μείωση ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή. Θεραπευτικές παρεμβάσεις όπως η συστημική και η γνωστικο-συμπεριφορική μπορούν να βοηθήσουν (ατομικά ή σε ομάδες) να επεξεργαστούν τα άτομα δύσκολα συναισθήματα που σχετίζονται με τη διάγνωση, την προσαρμογή αλλά και τη διαχείριση.

Επίσης ανεκτίμητης σημασίας είναι το μοίρασμα κοινών εμπειριών με άλλους φροντιστές σε παρόμοια κατάσταση. Η παροχή λεπτομερών συμβουλών και εκπαίδευσης σε συγκεκριμένες δεξιότητες στους φροντιστές ώστε να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και δεξιότητες διαχείρισης, για τη διατήρηση της ευεξίας και της δικής τους αλλά και των ασθενών και για τη διατήρηση καλής ποιότητας ζωής.

Η συμβολή του ψυχολόγου στη φροντίδα ατόμων με άνοια και για τις οικογένειες τους είναι καθοριστικής σημασίας. Καθώς ο αριθμός των ατόμων με άνοια συνεχίζει να αυξάνεται, τόσο θα συνεχίσει να αυξάνεται και η ανάγκη για ψυχολόγους εκπαιδευμένους ώστε να παρέχουν υπηρεσίες σε αυτό τον πληθυσμό. Οι ψυχολόγοι μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην πρόληψη, στη θεραπεία και διαχείριση της νόσου καθώς και στην υποστήριξη των ατόμων ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ατόμων με άνοια.