Ομάδα Τουριστικής Προβολής Δήμου Ρήγα Φεραίου

Προβάλλουμε τον τόπο μας – Μαθαίνουμε την ιστορία μας

«Υπέρεια Κρήνη ή Κεφαλόβρυσο»

Διαχρονικά κανένα άλλο μέρος δε συνδέεται τόσο έντονα με τη ζωή του Βελεστίνου, όσο το Κεφαλόβρυσο, αυτή η μικρούλα λίμνη που μέχρι τα τέλη του 20ου αι. δέσποζε στον χώρο. Αυτή προσέλκυσε τον νεολιθικό άνθρωπο εδώ, που έφτιαξε τον πρώτο οικισμό, ο οποίος εξελίχτηκε στις μυθικές Φερές. Στις όχθες της οι αρχαίοι Φεραίοι άφηναν τη φαντασία τους ελεύθερη και έπλαθαν ιστορίες. Άλλοι έλεγαν ότι εκεί τα παλιά χρόνια κατοικούσε ο Υπέρητος, γιος του Μέλαντα και της Ευρύκλειας, ο οποίος έδωσε το όνομα του στη λίμνη. Κάποιοι άλλοι πίστευαν ότι η λίμνη πήρε το όνομα της από μία νύμφη, την Υπέρεια, που ζούσε μέσα στα νερά της. Όλοι, όμως, συμφωνούσαν πως το νερό της έχει κάτι το μαγικό και πως τα βράδια οι Θεές του Ολύμπου, η αρχοντική Ήρα και η πανέμορφη Αφροδίτη, άφηναν τα χρυσοστόλιστα παλάτια τους στον Όλυμπο και λούζονταν στα νερά της, για να ανακτήσουν τα νιάτα και την παρθενιά τους.

Αργότερα οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν σοφά το νερό, κατασκευάζοντας ένα εξαιρετικό δίκτυο αυλακιών, το οποίο πότιζε τα χωράφια τους και έδινε κίνηση σε δεκάδες μύλους και εργαστήρια. Ο ίδιος ο Ρήγας αντικρίζοντας τον σπόνδυλο του αρχαίου κίονα, που για αιώνες και μέχρι σήμερα στέκει στο ίδιο μέρος, ίσως αναλογίστηκε κάποτε το μεγαλείο της αρχαίας πόλης των Φερών. Οι νεώτεροι Βελεστινιώτες κιρατζήδες μέσα στα νερά του Κεφαλοβρύσου πότιζαν τα εκατοντάδες αλογομούλαρά τους και οι αγρότες άρδευαν τα μποστάνια και τα χωράφια τους σε μια έκταση 5.οοο στρεμμάτων. Τα γέλια των παιδιών αντηχούσαν καθώς πλατσούριζαν στο καθιερωμένο μπουγέλο που σηματοδοτούσε το τέλος της σχολικής χρονιάς ή καθώς κυνηγούσαν τον θρυλικό Νταή, το μεγαλύτερο από τα ψάρια.

Δυστυχώς, όμως, το νερό στέρεψε ολοκληρωτικά το 1998. Το χώμα, όμως, αποκάλυψε τα καλά κρυμμένα μυστικά του. Η αρχαιολογική υπηρεσία ανάσκαψε τον χώρο και αποκάλυψε ένα μεγάλο κρηναίο οικοδόμημα, την Υπέρεια Κρήνη των αρχαίων Φερών. Το κτήριο χρονολογείται από τον 5ο αι. π. Χ και με διάφορες επισκευές πρέπει να ήταν σε χρήση μέχρι τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια. Αποτελείται από μία δεξαμενή, η οποία συγκέντρωνε τα νερά της πηγής και τα διοχέτευε σε μία μικρότερη λεκάνη, ώστε να υδρεύονται οι πολίτες. Το νερό έρεε μέσα από κρουνούς στο σχήμα λεοντοκεφαλής, όπως αποδεικνύεται από νομίσματα των αρχαίων Φερών. Η ανωδομή, το πάνω μέρος του κτηρίου δηλαδή, δυστυχώς δε σώζεται μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι θα είχε τη μορφή ενός κτηρίου δωρικού ρυθμού.  Γύρω από την Κρήνη έχουν βρεθεί τοίχοι για τη διευθέτηση των υδάτων αλλά και βάσεις αγαλμάτων. Η Υπέρεια Κρήνη, εκτός από πρακτική χρήση, είχε και λατρευτικό χαρακτήρα.

Ο χώρος σήμερα είναι διαμορφωμένος κατάλληλα, βρίσκεται δίπλα  στον Εκθεσιακό Χώρο « Ρήγας Βελεστινλής» και είναι ιδανικός προορισμός για σχολικές εκδρομές αλλά και για οργανωμένες ομάδες επισκεπτών ή μεμονωμένους τουρίστες. Κάτω από τον ίσκιο των δέντρων, βλέποντας στη θέση πλέον του κελαρυστού νερού το ξεραμένο χώμα, ίσως, μπορέσει ο επισκέπτης να φανταστεί το στεγνό δάκρυ της  νύμφης Υπέρειας.

Για την ομάδα Τουριστικής Προβολής

Γιώργος Σαββανάκης

Κιρατζήδες του Βελεστίνου ποτίζουν τα ζώα τους στο Κεφαλόβρυσο τη δεκαετία του 1920. Φωτογραφία του Ελβετού αρχαιολόγου Paul Collart Copyright Fonds Collart-UNIL-ASA, (Αρχείο Γιώργου Σαββανάκη)

Το Κεφαλόβρυσο κατά τη μάχη του Βελεστίνου του 1897 (φωτόγραφία Ζημέρη)

Το Κεφαλόβρυσο λίγα χρόνια πριν στερέψει. (Φωτογραφία Γιώργου Ροδινού. Από το mousikovagoni.gr)

Νόμισμα των αρχαίων Φερών. Στη μία όψη η Θεά Ενοδία. Στην άλλη όψη η νύμφη Υπέρεια που ακουμπάει τον κρουνό σε σχήμα λεοντοκεφαλής της Υπέρειας Κρήνης.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Υπέρειας Κρήνης (φωτογραφία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας)