ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER

(Μπαχλαβά Εύα, Νευρολόγος)

Σύμφωνα με τα επίσημα διαγνωστικά κριτήρια κατά ICD-10 η διάγνωση της νόσου Alzheimer τίθεται όταν: 1) Υπάρχουν γνωστικά ελλείμματα ή διαταραχές συμπεριφοράς που καθιστούν το άτομο δυσλειτουργικό στην εργασία ή τις καθημερινές δραστηριότητές του, συνιστούν έκπτωση από την πρότερη κατάσταση λειτουργικότητας που εγκαταστάθηκε προοδευτικά (εντός μηνών ή ετών)και δεν είναι αποτέλεσμα delirium ή άλλης παθολογικής, νευρολογικής ή ψυχικής νόσου. 2) Η έκπτωση των γνωστικών ελλειμμάτων ή οι διαταραχές συμπεριφοράς περιλαμβάνουν τουλάχιστον δύο από τα κάτωθι:-διαταραχή στην πρόσληψη και ανάκληση νέας πληροφορίας (επανάληψη ερωτήσεων και συνομιλιών, λανθασμένη τοποθέτηση προσωπικών αντικειμένων, διαταραχή προσανατολισμού σε γνώριμες διαδρομές)-διαταραχή της κριτικής ικανότητας και εκτέλεσης σύνθετου νοητικού έργου (δυσκολία στην εκτίμηση κινδύνου, στη διαχείριση οικονομικών, στη λήψη αποφάσεων, στη διευθέτηση σύνθετων ή διαδοχικών δραστηριοτήτων)-διαταραχή στην οπτικοχωρική αντίληψη (αδυναμία ανεύρεσης αντικειμένων που βρίσκονται στο οπτικό πεδίο παρά την καλή οπτική οξύτητα, αδυναμία στην εκτέλεση απλών εντολών, λάθη στηδιαδικασία της ένδυσης)-διαταραχή του λόγου (δυσκολία στην ανεύρεση κοινών λέξεων, δισταγμοί, λάθη στην ομιλία και στη γραφή)-μεταβολή στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά (ασυνήθιστη διακύμανση της διάθεσης, ψυχοκινητική ανησυχία ή μειωμένη δραστηριοποίηση, κοινωνική απόσυρση, απώλεια ενσυναίσθησης, καταναγκαστική ή παρορμητική/εμμονική συμπεριφορά, κοινωνικά μη αποδεκτήσυμπεριφορά. 3) Η διάγνωση των γνωστικών ελλειμμάτων προκύπτει συνδυαστικά από το ιστορικό που δίνει ο ασθενής, ο συνοδός και από κάποιο εργαλείο αδρής εξέτασης των νοητικών λειτουργιών ή νευροψυχολογικό έλεγχο.

Σύμφωνα με την παγκόσμια εταιρεία νόσου Alzheimer, οι ασθενείς με άνοια αναμένεται να αυξηθούν παγκοσμίως από τα 46,8 εκατομμύρια σε περισσότερους από

131,5 εκατομμύρια το2050. Η τρομακτική αυτή πρόβλεψη πηγάζει κυρίως από την αναμενόμενη αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπολογίζεται πως υπάρχουν περίπου 200.000 ασθενείς με άνοια, οι οποίοι θα φτάσουν τους 354.000το 2050. Οι συνέπειες από την αύξηση του αριθμού των ασθενών με άνοια θα είναι σημαντικές σε πολλούς τομείς: ιατρικό, κοινωνικό, οικονομικό. Το κόστος της άνοιας υπολογίστηκε σε μια πρόσφατη μελέτη των Καϊτελίδου και συν. (2014) στις12.140 ευρώ/έτος για την ήπια άνοια και στις 22.666 ευρώ/έτος για την πιο σοβαρή νόσο. Σε μια μελέτη των Μούγια και συν. (2015), περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες φροντιστές ασθενών με άνοια βίωναν σημαντική επιβάρυνση από τη φροντίδα. Όλα τα παραπάνω καθιστούν την πρόληψη της άνοιας απόλυτη προτεραιότητα. Επίσης σύμφωνα με μια μελέτη των Norton και συν. (2014) που δημοσιεύθηκε στο Lancet, αν μειωθούν κατά10-20% οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου της άνοιας θα μειωθεί μέχρι το 2050 ο επιπολασμός της νόσου κατά 8-15%. Αυτοί οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου – η πρωτογενής πρόληψη δηλαδή – για την ανάπτυξη άνοιας είναι:

α) αγγειακοί (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα, παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία), που αυξάνουν τον κίνδυνο

β) διατροφικοί: μεσογειακή διατροφή, ωμέγα 3 λιπαρά, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, που μειώνουν τον κίνδυνο και

γ) ψυχοκοινωνικοί: μοναξιά, κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση που επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο. Υψηλή εκπαίδευση, σωματική άσκηση, νοητικού τύπου δραστηριότητες μπορεί να δρουν προστατευτικά.

Δευτερογενής πρόληψη ονομάζεται η πρόληψη σε ήπιες κλινικά μορφές της άνοιας μέσω έγκαιρης διάγνωσης και χορήγησης φαρμάκων που να μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξη της άνοιας. Η αντιμετώπιση των συνεπειών της άνοιας μετά την εκδήλωσή της αφορά στην τριτογενή πρόληψη. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα πάνω στην πρόληψη της νόσου Alzheimer και ειδικότερα την πρωτογενή και τη δευτερογενή με την ανάπτυξη εξειδικευμένων

κέντρων και στοχευμένων παρεμβάσεων (όπως τα κέντρα διασύνδεσης των ΟΤΑ με τα κέντρα ημέρας Alzheimer) τόσο για τους ίδιους τους ασθενείς όσο και για τους φροντιστές τους, που στόχο έχουν να ενημερώσουν κατ’αρχάς το κοινό περί της νόσου, να το ευαισθητοποιήσουν στην πρωτογενή πρόληψη αρχικά και στην έγκαιρη διάγνωση ακολούθως και τέλος να το κατευθύνουν προς τις διαθέσιμες πηγές βοήθειας, όταν αυτή καταστεί απαραίτητη.